1 İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi 2018 Q1-2
İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odası ile İstanbul Ticaret Üniversitesi’nce yürütülmekte olan çalışma kapsamında reel ekonomik beklenti hakkında gösterge niteliğinde bir endeks oluşturulması planlanmıştır. Çalışmada, İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odası’na kayıtlı yeminli mali müşavirlere uygulanmak üzere anketler düzenlenmiş ve anketlerden elde edilen sonuçlar neticesinde ‘İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi’ oluşturulmuştur.
1.1 Amaç
İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi, şirketler için bir erken uyarı sistemi oluşturmak, reel ekonomik beklentileri özet şekilde sunacak bir endeks oluşturmak, bunları izlemek ve değerlendirmek, karar alıcı ve uygulayıcılara veri ve bilgi desteği sağlamak amacı ile üretilmektedir.
Elde edilmesi planlanan endeksin altışar aylık periyodlarla yayınlanması kararlaştırılmıştır. Bu doğrultuda içinde bulunulan 3 aylık dönemde mevcut ekonomik durumun saptanması ve gelecek 3 aylık beklentinin elde edilmesi öngörülmektedir.
1.2 Kapsam
Endeks, İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odasına kayıtlı olan ve aralarından rastsal olarak seçilen yeminli mali müşavirler tarafından cevaplanan anketlerden elde edilen verilerle hesaplanmaktadır.
Anket Yeminli Mali Müşavirlerin takip etmekte olduğu işletmelerden hareketle sunacağı;
“Ciro beklentisi”, “Stok beklentisi”, “Çalışan sayısı beklentisi”, “Şüpheli alacak beklentisi”, “Tahakkuk edecek kurumlar vergisi beklentisi”, “Öz kaynak beklentisi”, “Yabancı kaynak kullanım beklentisi”, “Faaliyet karı beklentisi”, “Faaliyet dışı gelir düzeyi beklentisi” üzerine değerlendirmelerini kapsamaktadır.
Kapsam dahilinde işletme büyüklükleri Büyük, Orta ve Küçük işletmeler olmak üzere sınıflandırılarak incelenmesi planlanmaktadır. Ayrıca sektörler itibariyle Madencilik ve Enerji, Tekstil, İnşaat, Ticaret, Turizm, İmalat, Finans, Otomotiv olmak üzere 8 sektör gruplaması yapılmıştır.
2 Endeks Hesaplamada Uygulanan Esaslar
Endeksin hesaplamasında her bir değişkenin ekonomik beklentilere etkisinin ağırlıkları ve etki yönünün belirlenmesi için uzman görüşlerine başvurulmuştur. Uzman görüşü, yeminli mali müşavirler arasından rastsal olarak seçilen 106 kişiye yapılan “Uzman Anketi” ile elde edilmiştir.
2.1 Ağırlıklandırma
Uzman Anketlerinin değerlendirilmesi sonucunda elde edilen ağırlıklar;
2.2 Bileşik Endeksin Hesaplanması
Anket sonucunda elde edilen verilerle bir dağılım endeksi hesaplanmaktadır. Hesaplamada kullanılan yöntem; pozitif etki eden göstergeler için, artış bekleyen anket katılımcılarının yüzdesi ve değişim beklemeyen katılımcıların yüzdesinin yarısı toplanarak elde edilir. Yani;
Hesaplaması uygulanır. Endekse negatif etki eden göstergeler için ise azalış bekleyen anket katılımcılarının yüzdesi ve değişim beklemeyen katılımcıların yüzdesinin yarısı toplanarak hesaplanır. Yani;
hesaplaması uygulanır.
3 Bileşik Endeksin Değerlendirilmesi
Yukarıdaki formül hesaplamasına göre; %50 elde edilmesi halinde endekste bir değişiklik olmadığı, %50’nin üstü endekste bir artış olduğu, %50’nin altı endekste bir azalış olduğu sonucuna varılmaktadır.
Bir sonraki üç aylık döneme ilişkin hesaplanan bileşik endeks %50’nin üstünde ise geçen üç aylık döneme göre ekonomide canlanma (genişleme) beklendiğine işaret etmektedir.
İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odasına kayıtlı olan ve aralarından rastsal olarak seçilen 271 Yeminli Mali Müşavir tarafından cevaplanan anketlerden hareketle 2018 yılı birinci ve ikinci çeyrek dönemi için “İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi” hesaplanmıştır.
Sonuçlarda
%50 elde edilmesi halinde endekste bir değişiklik olmadığını,
%50’nin üstü endekste bir artış olduğunu,
%50’nin altı endekste bir azalış olduğunu işaret etmektedir.
çeyrek (Ocak – Mart) döneminde bileşik endeks 55.4 değeri ile ekonomik göstergelerde bir önceki döneme göre canlanma olacağına işaret etmektedir.
çeyrekte (Nisan – Haziran) ise elde edilen 60.9 endeks değeri, Ocak - Mart dönemine göre beklentilerin canlanma yönünde olduğunu göstermektedir.
Ocak – Mart döneminde canlanmaya işaret eden göstergeler sırasıyla, “Ciro beklentisi”, “Çalışan sayısı beklentisi”, “Tahakkuk edecek kurumlar vergisi beklentisi”, “Öz kaynak beklentisi”, “Faaliyet karı beklentisi”’dir. Ciro beklentisi alt göstergesi 68.1 endeks değeri ile bileşik endekse en yüksek pozitif etki yapan göstergedir. Bileşik endekse olumlu yönde katkı yapan diğer göstergeler şunlardır: “Tahakkuk edecek kurumlar vergisi beklentisi” 62.5, “Faaliyet karı beklentisi” 60.7, “Çalışan sayısı beklentisi” göstergesi endeks değeri 56.8, “Öz kaynak beklentisi” 54.6.
4 Farklı Ölçekli Firmaların Beklentilerinin Değerlendirmesi
Firma büyüklüğüne bağlı olarak ekonomik göstergelere ilişkin beklentiler ve ekonomik göstergelere ilişkin hassasiyet farklılaşmaktadır. Ekonomik Beklenti Endeksi hesaplanırken firma büyüklüğüne ilişkin iki ölçü kullanılmıştır. Bunlar; ciro düzeyi ve firmada çalışan sayısıdır. Her iki grup da firma büyüklüğüne ilişkin bilgi vermekle birlikte ekonomik beklentilere ilişkin görüşleri ayrı ayrı incelenmiştir.
4.1 Firmaların Ciro Düzeyine Göre Beklentileri
Ciro düzeyi gruplandırmasında üç temel ayrım yapılmıştır. Ayrım, küçük ölçekli; “0-10 Milyon TL”, orta ölçekli; “10-50 Milyon TL”, büyük ölçekli; “50 milyon TL üstü” ciro düzeyine sahip firmalar şeklinde değerlendirilmiştir. Ciro düzeyi büyüklüklerine göre değerlendirilen firmaların beklentileri de farklılaşmaktadır.
çeyrekteki beklentiler incelendiğinde yalnızca 50 Milyon TL üstü işletmelerde 50 baz puanın üzerinde beklentinin oluştuğu görülmektedir. Küçük ölçekli işletmelerde beklenti 46.7 endeks değerini alırken, orta ölçekli işletmeler 48.8 olan endeks değeri ile 50 baz puana yakın değer almıştır.
çeyrek beklentileri incelendiğinde 50 baz puanın üzerinde elde edilen endeks değerleri sebebiyle tüm ölçekler için ekonomik canlanma sinyali görülmektedir.
Elde edilen sonuçlar büyük ölçekli firmaların ekonomik canlanmaya ilişkin beklentinin daha kuvvetli olduğunu göstermektedir.
4.2 Firmaların Çalışan Sayısına Göre Ekonomik Beklentileri
Firmalar “Çalışan sayısı”’na göre üç temel gruba ayrılmıştır. Gruplandırma, küçük ölçekli; “50 kişiden az”, orta ölçekli; “50-250 kişi”, büyük ölçekli; “250 kişiden fazla” çalışana sahip firmalar olarak değerlendirilmiştir.
- çeyrek verileri tüm ölçek büyüklüklerine göre 50 baz puanın üzerinde hesaplanan endeks değerleri ile ekonomik canlanma beklentisine işaret etmektedir. Büyük ölçekli firmalar incelendiğinde canlanma beklentisinin küçük ve orta ölçekli işletmelerden pozitif yönde farklılaştığı görülmektedir. Üç grupta da 2. çeyrek beklentisi 50 baz puanın üzerindedir dolayısıyla 2. çeyrekte canlanmanın devamı yönünde beklenti mevcuttur.
Çalışan sayısına göre incelenen üç farklı ölçekteki firmaların beklentileri ciro düzeyine göre yapılan değerlendirme ile benzer özellik göstermektedir. Büyük ölçekli firmaların ekonomik canlanma beklentisinin daha yüksek olduğu görülmektedir.
5 Sektörlere Göre Beklenti
Ekonomik beklenti endeksi 8 farklı sektör esas alınarak incelenmiştir.
çeyrek için en yüksek endeks değeri “Finans” alanında gerçekleşmiştir 2. çeyrekte en yüksek canlanma beklenen sektör ise 71.4 endeks değeri ile “Tekstil” sektörüdür.
çeyrek için sektörlerden elde edilen endeks değeri 50 baz puanın altında olan sektörler “Turizm” ile “İnşaat” sektörleridir.
çeyrek beklentileri incelendiğinde ise “İnşaat” sektöründe daralma beklentisinin var olduğu diğer sektörlerde canlanma beklendiği görülmektedir.
Finans sektörü dışında tüm sektörlerde 2. çeyrekte 1. çeyrekten daha yüksek canlanma beklendiği görülmüştür.
“Madencilik ve Enerji” sektörü 1. çeyreğe ilişkin bileşik endeks değeri 63.5 ile bir önceki çeyreğe nazaran ekonomide canlanmaya işaret etmektedir. 2. çeyrek beklentisi ise 65.1 endeks değeri ile 1. çeyreğe göre daha yüksek bir canlanma beklentisi olduğunu göstermektedir.
“Tekstil” sektöründe birinci çeyrekte bir önceki çeyreğe nazaran canlanma beklentisinin var olduğu 61.6 endeks değeri ile görülmektedir. Bu sektörde 2. çeyrek beklentisi 71.4’tür. Bir diğer deyişle, Tekstil sektörü 2. çeyrekte birinci çeyreğin üzerinde bir canlanma beklemektedir.
“Ticaret” alanında faaliyet gösteren firmalar 1. çeyrekte 55.9 endeks değeri ile ekonomik canlanmanın gerçekleşeceği, 2. çeyrekte ise canlanmanın artarak devam edeceğini beklemektedir.
“İnşaat” sektöründe faaliyet gösteren firmalar tarafından cevaplanan anketler 1. çeyrekte bir önceki çeyreğe göre daralma gerçekleşeceğine işaret etmektedir. 2. çeyrek beklentisi ise 44.5 endeks değeri ile daralmanın devam edeceğini ancak birinci çeyrek kadar büyük bir daralma yaşanmayacağına işaret etmektedir.
“Turizm” sektörü 1. çeyrekte 39.3 endeks değeri ile ekonomik faaliyetlerinde yaşanacak durgunluk beklentisine işaret etmektedir. 2. çeyrekte ise hesaplanan 54.1 endeks değeri sektörde canlanmanın beklendiğini göstermektedir.
“İmalat” yapan firmaların 1. çeyrekte ekonomik faaliyetlerinde 60.6 endeks değeri ile canlanma beklendiği, bu canlanmanın 2. çeyrekte artarak devam edeceği beklentisi (66) görülmektedir.
“Finans” sektöründe 1. çeyrek endeks değerinin 50 baz puanın üzerinde, 69.2 olarak gerçekleşmiştir; bu durum 1. çeyrekte bir önceki çeyreğe nazaran canlanma beklendiğini ifade etmektedir. Sektörde 2. çeyrekte 65.7 endeks değeri ile canlanmanın devam etmesi beklenmektedir.
“Otomotiv” sektöründe 1. çeyrekte 53.8 endeks değeri ile bir önceki çeyreğe nazaran ekonomik faaliyetlerde canlanmanın beklendiği 2. çeyrekte ise canlanma beklentisinin artarak devam ettiği görülmektedir.
