595c3073af6d21d2b5200e83f5758b8e

5779fa28024a8a3614709bed4e9c4961

İSTANBUL YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLER ODASI

EKONOMİ BEKLENTİ ENDEKSİ

İSTANBUL YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLER ODASI

BAŞLICA SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

2025 I. ÇEYREK

PROF. DR. NAZIM EKREN

PROF. DR. ELÇİN AYKAÇ ALP

DR. ÖĞR. ÜYESİ MEFULE FINDIKÇI ERDOĞAN

IYMMO Bileşik Beklenti Endeksi 2025 I. çeyrek için sırasıyla 52,4 olarak gerçekleşti.

7aa0c7c5e68851b1d3d51326c34252e5

2025 yılı I. çeyrek dönemine ilişkin yapılan ankete verilen cevaplar ışığında hesaplanan bileşik endeks 52,4 olarak gerçekleşmiş ve ekonomik genişlemenin devam edeceğini yani bir önceki döneme göre düşüş olsa da makul bir ekonomik faaliyet düzeyinin süreceğini göstermektedir. Endeksin 50 değerinin üzerinde seyretmesi, ekonomik genişlemenin sürdüğüne işaret ederken düşüş eğilimi, büyüme hızında bir yavaşlama olasılığını ya da piyasalardaki temkinli beklentileri ortaya koymaktadır.

23944c875036b2039e9c3c64be5e2952

*Bir önceki yılın aynı çeyreğine göre

GSYH büyüme oranı ve İYYMO Bileşik Beklenti Endeksi’ne ilişkin 2017-2025 dönemi eğilimlerinin benzer olduğu gözlemlenmekle beraber göstergelerin hesaplanma metodolojisi farklılık ihtiva ettiği için iki göstergenin aynı eğilimleri izlemesi koşulu zorunluluk taşımamaktadır. Sektörlerdeki ekonomik/ticari değişim ve dönüşüme birincil verilerle hâkim olan yeminli mali müşavirlerin görüşlerinin yansıtıldığı bileşik endeksin, Türkiye ekonomisinin seyrini yansıttığı görülmektedir. Başka bir ifadeyle yeminli mali müşavirlere göre 2025 yılının ilk çeyreğinde ekonomik aktiviteye ilişkin beklentilerin eğilimi pozitif yönlü ancak önceki dönemlere göre düşük seviyelerde gerçekleşmiştir.

9580fb603134c13e209024401b0140d3

2025 yılı I. çeyrek ciro düzeyine göre firmaların beklentileri incelendiğinde, endeks değerinin küçük ölçekli firmalar için 59,2, orta ölçekli firmalar için 50,2 ve büyük ölçekli firmalar için 51,9 olduğu tespit edilmiştir. 2025 yılı çalışan sayısına göre firmaların beklentileri incelendiğinde, I. çeyrekteki endeks değerinin küçük ölçekli firmalar için 57,1, orta ölçekli firmalar için 51,8 ve büyük ölçekli firmalar için 50 olduğu tespit edilmiştir. Ciro ve çalışan sayısı beklentileri arasındaki paralellik, firmaların genel ekonomik koşullara benzer şekilde tepki verdiğini ve işletmelerin ölçeklerinden bağımsız olarak benzer beklenti dinamiklerine sahip olduğunu göstermektedir. Bu durum piyasa koşullarındaki değişimlerin hem ciro hem de istihdam beklentilerini benzer şekilde etkilediğine işaret etmektedir.

54096311268d737bb3247710368d0e7a

2025 yılı I. çeyrek sonuçlarına göre tekstil, otomotiv, inşaat ve turizm sektörü hariç tüm sektör beklentilerinin 50 baz puan üzerinde oluştuğu geleceğe yönelik ihtiyatlı bir iyimserliğin hâkim olduğu göstermektedir. Birinci çeyrekte en iyi beklentilere sahip ilk üç sektörün sağlık, bankacılık ve finans kurumları, bilişim ve iletişim olduğu tespit edilmiştir. Sektörlerin 2017-2025 yılları arasındaki beklenti endeksleri karşılaştırıldığında 2020 yılında pandemi etkisiyle tüm sektörlerde belirgin bir düşüş yaşanmış, ancak sonrasında toparlanma eğilimi gözlemlenmiştir. Bununla birlikte, 2023 sonrasında sektör beklentilerinin genel olarak zayıfladığı dikkat çekmektedir. Sağlık sektörü, pandemi sonrası yükselen önemiyle daha yüksek ve istikrarlı beklenti seviyeleriyle diğer sektörlere kıyasla olumlu bir görünüm sergilerken tekstil sektörü belirgin bir şekilde düşük beklenti değerleriyle kırılgan bir yapı sergilemektedir.

Karşılaşılan toplulaştırılmış sorunlar 2025 I. çeyrek döneminde enflasyon, döviz kuru, ekonomik ve siyasi belirsizlikler olarak gerçekleşmiştir.

Firmaların 2025 I. çeyrek döneminde karşılaşılan başlıca sorunları ve çözüm önerileri ankete verilen cevaplar ışığında enflasyon, döviz kuru, ekonomik ve siyasi belirsizlikler en önemli sorunlar olarak ortaya çıkmaktadır.

095295dd6d9e033ba6ebf7007f8527ee

2025 I. çeyrek döneminde karşılaşılan başlıca sorunlar ve çözüm önerileri diğer dönemler ile karşılaştırıldığında ilgili sorunların 2022 yılından bu yana önemli miktarda etkili bir sorun haline geldiği tespit edilmektedir.

88ec0b4c881ea8aadac62e9e08adf05a

Yeminli Mali Müşavirler kategorize edilen bu sorunların kaynağı hususunda bilgi sağlarken aynı zamanda çözüm önerileri de sunmaktadır. Toplulaştırılmış bulgulara göre sunulan bu önerilerin etkisi sektörlere, ekonomik koşullara ve diğer faktörlere bağlı olarak değişebileceği dikkate alınarak kamu otoritesi tarafından uygulanacak politikalar için firmaların sektör ve ölçeklerine göre ayrı ayrı ele alınması gerekmektedir. Enflasyon: Üretim maliyetlerindeki özellikle enerji, lojistik hammadde maliyetlerinin artması şirketlerin sürdürülebilirliğini ve kârlılığını olumsuz yönde etkilemektedir. Bu sorunun çözümü için ekonomi politikalarının gözden geçirilmesi, fiyat istikrarının sağlanması ve maliyet artışlarının enflasyon seviyesinde veya altında tutulması sektörel istikrar açısından büyük önem taşımaktadır. Ayrıca sektörler arası fiyat denetimi ve kamu gözetiminin artırılmasının enflasyonun düşürülmesinde önemli olduğu vurgulanmaktadır.

Döviz Kuru: Türkiye’de uygulanmakta olan para ve döviz kuru politikalarının ihracatçı firmalar üzerinde olumsuz etkiler yarattığı, üretim maliyetlerinin artmasına karşın gelirlerin döviz bazında sabit kalmasıyla kârlılık oranlarının düştüğü ifade edilmektedir. Döviz kurlarının serbest piyasa mekanizmalarına uygun şekilde düzenlenmesi ve enflasyon oranıyla uyumlu bir seyir izlemesinin, ihracatçıların rekabet gücünü arttıracağı ve sektörlerin sürdürülebilirliğini destekleyeceği belirtilmektedir. Bununla birlikte, düşük maliyetli finansman kaynaklarının artırılması, faiz oranlarının ihracatçılar için makul seviyelere çekilmesi ve teknoloji odaklı katma değerli üretimin teşvik edilmesi, döviz kuru kaynaklı sorunların çözümüne yönelik önemli adımlar olarak önerilmektedir. Uzun vadeli planlama ve piyasa öngörülebilirliğinin artırılması hem ekonomik istikrarı hem de dış ticaret performansını güçlendirecek bir politika bileşeni olarak öne çıkmaktadır.

Ekonomik ve Siyasi Belirsizlikler: Kısa vadeli programlar yerine uzun vadeli ve sürdürülebilir ekonomi politikalarının benimsenmesi, para ve maliye politikalarının uyumlu bir şekilde düzenlenmesi gerektiği vurgulanmıştır. Ekonomik ve siyasi istikrar için güvenilir bir hukuki çerçeve oluşturulması önerilirken siyasi belirsizliklerin sonlandırılması, istikrarlı bir yönetim anlayışının benimsenmesi gerekliliği vurgulanmaktadır. Böylece ulusal ve uluslararası yatırımcılar için güven veren bir ortam oluşturulmasının mümkün olacağı ifade edilmiştir.

9946fc6fbea87ed9eeb40032a3ec2f7d

57341a6db3037d1cba9fd6637ee7a60e

2025 I. çeyrek döneminde büyük ölçekli firmalarda hem ciro hem de çalışan sayısına göre başlıca sorunlar benzerlik göstermekte ve sırasıyla enflasyon, döviz kuru, ekonomik ve siyasi belirsizlikler olarak görülmektedir. Ayrıca çalışan sayısına göre büyük ölçekli firmalarda döviz kuru sorunu devam etmektedir. 2025 I. çeyrek döneminde firma büyüklüklerine göre sorunların sıralaması değişse de içeriği değişmemektedir. Karşılaşılan sorunların toplulaştırılmış, ciroya, çalışan sayısına ve sektörlere göre dağılımının endeks analizinde ifade edilen dönemsel konjonktürel etkileri yansıttığı görülmektedir. Ayrıca toplulaştırılmış sorunların bu çalışmanın başlangıcından bugüne kadar dönemsel olarak etkisinin değişiklik gösterdiği dönemler, ekonomik konjonktürün ve ekonomik görünümün bir yansıması olarak değerlendirilebilir.

051577055610e9ab436357ce9d1179af

Endeks değerinde önemli bir daralma ile öne çıkan tekstil sektörünün 2025 I. çeyrek döneminde karşılaşılan başlıca sorunları döviz kuru, enflasyon, ekonomik ve siyasi belirsizliklerdir. Sektörlerde bu sorunların sıralaması değişiklik gösterse de hemen hemen her sektörde görülmekle beraber bazı sektörlerde finansman sorunları ve maliyet artışı gibi sorunlar ilk üç sorun arasında yer almaktadır. Türkiye'nin ekonomik aktivitesinde önemli bir role sahip olan tekstil sektörü, enflasyon, döviz kuru dalgalanmaları ve siyasi-ekonomik belirsizlikler nedeniyle ciddi zorluklarla karşı karşıya kalmaktadır. Özellikle Uzakdoğu ülkeleriyle rekabet edememenin, işçilik maliyetlerinin ve iç piyasadaki alım gücünün düşüşünün sektörün kırılganlıklarını artırdığı belirtilmektedir. Döviz kuru, ihracat gelirleri, enflasyon süreci, üretim maliyetleri ve firmaların kar marjları arasındaki dengenin zarar gördüğü ifade edilmektedir. Buna uygun politika ve tedbirlere ihtiyaç olduğu da vurgulanmaktadır.

Firma Büyüklüklerine Göre İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi

Ciro DüzeyiÇalışan Sayısı
Dönem0-100 Milyon TL100-500 Milyon TL500 Milyon TL Üstü50 kişiden az50 – 250 kişi250 kişiden fazla
2023I. Ç67.357.662.463.861.659.8
II. Ç65.262.565.965.865.165.0
III. Ç58.061.861.164.257.662.8
IV. Ç57.260.057.761.754.858.9
2024I. Ç52.151.758.353.253.955.9
II. Ç56.652.357.154.455.155.1
III. Ç53.8 (p)52.8(p)55.5(p)54.1(p)53.9(p)54.0(p)
IV. Ç52.954.551.354.852.750.9
2025I. Ç59.250.251.957.151.850.0
II. Ç

Sektörlere Göre İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi

202320242025
I. Ç.II. Ç.III. Ç.IV. Ç.I. Ç.II. Ç.III. Ç.IV. Ç.I. Ç.II. Ç.
İnşaat52.057.451.954.942.645.144.9(p)47.045.1
Otomotiv57.962.862.860.154.856.352.5(p)46.545.0
Tekstil52.558.145.142.441.639.238.5(p)34.737.5
Turizm61.275.174.949.553.163.853.2(p)42.946.5
Madencilik-Enerji59.958.165.459.052.853.854.2(p)56.159.2
Bankacılık ve Finans62.357.464.261.456.758.359.0(p)62.066.6
İmalat / Sanayi65.469.160.258.858.058.756.1(p)51.750.4
Ticaret66.366.266.364.955.956.155.8(p)55.556.6
Bilişim ve İletişim63.164.567.467.155.358.758.9(p)62.764.3
Sağlık70.670.663.559.163.461.463.8(p)66.766.9
Lojistik-Taşımacılık66.264.166.459.261.552.356.1(p)54.455.6
Gıda /Tarım65.669.268.268.971.773.669.5(p)63.061.3

FİRMALARIN SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

2025 I. Çeyrek Dönemindeki “0-100 Milyon TL” Ciro Düzeyine Sahip Firmaların Başlıca Sorunlar

748972a95ad7fb5d4bd4dc017aebb454

025 I. Çeyrek Dönemindeki “50 kişiden az” Çalışana Sahip Firmaların Başlıca Sorunları

0c38ba8cf6f6f18956f4ac56020d8393

2025 I. Çeyrek Dönemindeki “0-100 Milyon TL” Ciro Düzeyine Sahip Firmaların Başlıca Sorunlarının Diğer Dönemler ile Karşılaştırılması

6fafc8569f9e6b672ed497603dea4a72

2025 I. Çeyrek Dönemindeki “50 kişiden az” Çalışana Sahip Firmaların Başlıca Sorunlarının Diğer Dönemler ile Karşılaştırması

a171ee120a1105f5c2cbfd6d438d10ea

2025 I. Çeyrek Dönemindeki “100-500 Milyon TL” Ciro Düzeyine Sahip Firmaların Başlıca Sorunları

86b756c8db8c1e8b8db7a4ac58c0668c

2025 I. Çeyrek Dönemindeki “50-250 kişi” Çalışana Sahip Firmaların Başlıca Sorunları

0ebe0383d0e17448ca05be4d12af7a20

2025 I. Çeyrek Dönemindeki “100-500 Milyon TL” Ciro Düzeyine Sahip Firmaların Başlıca Sorunlarının Diğer Dönemler ile Karşılaştırılması

4433218fb92afbe452dc43a2f363e8e6

2025 I. Çeyrek Dönemindeki “50-250 kişi” Çalışana Sahip Firmaların Başlıca Sorunlarının Diğer Dönemler ile Karşılaştırılması

b4467e3286cb363964eba80278457c91

2025 I. Çeyrek Dönemindeki “500 milyon TL üstü” Ciro Düzeyine Sahip Firmaların Başlıca Sorunları

cfbfc31d8eefee20be336e635dbd8f26

2025 I. Çeyrek Dönemindeki “250 kişiden fazla” Çalışana Sahip Firmaların Başlıca Sorunları

18ae254ef56d5c6fd2043920800fd7f5

2025 I. Çeyrek Dönemindeki “500 Milyon TL üstü” Ciro Düzeyine Sahip Başlıca Sorunlarının Diğer Dönemler ile Karşılaştırılması

c371a181aa96f413709337b886578403

2025 I. Çeyrek Dönemindeki “250 kişiden fazla” Çalışana Sahip Firmaların Başlıca Sorunlarının Diğer Dönemler ile Karşılaştırılması

561527c708a1fa53f563dd73b31c113b

Sektörlere Göre Sorunlar ve Çözüm Önerileri

İnşaat: 2025 I. Çeyrek

61d11c32c752ece7b911dce6dc2077e7

İnşaat: Dönemsel Karşılaştırma

fc0d0a567634a74c78802bad42458d82


Otomotiv: 2025 I. Çeyrek

132058a832fe532c19f85cb1bfc53058

Otomotiv: Dönemsel Karşılaştırma

fbea5d69f045428342954057d7b0e8a9


Tekstil: 2025 I. Çeyrek

ce6477ca8aff8ad0641584f07bd17f66

Tekstil: Dönemsel Karşılaştırma

3e9c08a1d9e1c160ef8bf0eea970dcf8


Turizm: 2025 I. Çeyrek

713edc34acd017da9cd1ef9694f7a938

Turizm: Dönemsel Karşılaştırma

92129e5d83c579a1379d01addae9999c


Madencilik-Enerji: 2025 I. Çeyrek

9bf5fb122bbad0c318f9dd764939d541

Madencilik-Enerji: Dönemsel Karşılaştırma

01ebc3ed704e43ad2ad83291d032eb36


Bankacılık ve Finans: 2025 I. Çeyrek

22bf6484794cb88dbf93fc0b734d5e2d

Bankacılık ve Finans: Dönemsel Karşılaştırma

db7d8e1effecffa3ac02fb436027a699


İmalat ve Sanayi: 2025 I. Çeyrek

e851af9168701211bd9b3b835fa78206

İmalat ve Sanayi: Dönemsel Karşılaştırma

27020706f04f7b9f5ce1593374688713


Ticaret: 2025 I. Çeyrek

91a998155bb68f949ceef0ed6c04c89c

Ticaret: Dönemsel Karşılaştırma

96d5555f760b218ff3e3922705afd408


Bilişim ve İletişim: 2025 I. Çeyrek

b740532bc9edba7d6bbc09789294b520

Bilişim ve İletişim: Dönemsel Karşılaştırma

7f1454951b95fcfdabaf10b7f493eb3c


Sağlık: 2025 I. Çeyrek

f4ead19923961cf55d6096de638c7901

Sağlık: Dönemsel Karşılaştırma

5e1818363a3fd99772577419e049598a


Lojistik-Taşımacılık: 2025 I. Çeyrek

807d5598d27be361898ad3d175dbb11a

Lojistik-Taşımacılık: Dönemsel Karşılaştırma

6fd05a09303c84e9618d1e7c0f4980a4


Gıda/Tarım: 2025 I. Çeyrek

c13ede6e611d78ed3c82180468eeb10c

Gıda/Tarım: Dönemsel Karşılaştırma

5e1818363a3fd99772577419e049598a

Dosya İndir (PDF...)