1 İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi 2018 Q3-4
İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odası ile İstanbul Ticaret Üniversitesi’nce yürütülmekte olan çalışma kapsamında reel ekonomik beklenti hakkında gösterge niteliğinde bir endeks oluşturulması planlanmıştır. Çalışmada, İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odası’na kayıtlı yeminli mali müşavirlere uygulanmak üzere anketler düzenlenmiş ve anketlerden elde edilen sonuçlar neticesinde ‘İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi’ oluşturulmuştur.
1.1 Amaç
İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi, şirketler için bir erken uyarı sistemi oluşturmak, reel ekonomik beklentileri özet şekilde sunacak bir endeks oluşturmak, bunları izlemek ve değerlendirmek, karar alıcı ve uygulayıcılara veri ve bilgi desteği sağlamak amacı ile üretilmektedir.
Elde edilmesi planlanan endeksin altışar aylık periyodlarla yayınlanması kararlaştırılmıştır. Bu doğrultuda içinde bulunulan 3 aylık dönemde mevcut ekonomik durumun saptanması ve gelecek 3 aylık beklentinin elde edilmesi öngörülmektedir.
1.2 Kapsam
Endeks, İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odasına kayıtlı olan ve aralarından rastsal olarak seçilen yeminli mali müşavirler tarafından cevaplanan anketlerden elde edilen verilerle hesaplanmaktadır.
Anket Yeminli Mali Müşavirlerin takip etmekte olduğu işletmelerden hareketle sunacağı;
“Ciro beklentisi”, “Stok beklentisi”, “Çalışan sayısı beklentisi”, “Şüpheli alacak beklentisi”, “Tahakkuk edecek kurumlar vergisi beklentisi”, “Öz kaynak beklentisi”, “Yabancı kaynak kullanım beklentisi”, “Faaliyet karı beklentisi”, “Faaliyet dışı gelir düzeyi beklentisi” üzerine değerlendirmelerini kapsamaktadır.
Kapsam dahilinde işletme büyüklükleri Büyük, Orta ve Küçük işletmeler olmak üzere sınıflandırılarak incelenmesi planlanmaktadır. Ayrıca sektörler itibariyle Madencilik ve Enerji, Tekstil, İnşaat, Ticaret, Turizm, İmalat, Finans, Otomotiv olmak üzere 8 sektör gruplaması yapılmıştır.
2 Endeks Hesaplamada Uygulanan Esaslar
Endeksin hesaplamasında her bir değişkenin ekonomik beklentilere etkisinin ağırlıkları ve etki yönünün belirlenmesi için uzman görüşlerine başvurulmuştur. Uzman görüşü, yeminli mali müşavirler arasından rastsal olarak seçilen 106 kişiye yapılan “Uzman Anketi” ile elde edilmiştir.
2.1 Ağırlıklandırma
Uzman Anketlerinin değerlendirilmesi sonucunda elde edilen ağırlıklar;
2.2 Bileşik Endeksin Hesaplanması
Anket sonucunda elde edilen verilerle bir dağılım endeksi hesaplanmaktadır. Hesaplamada kullanılan yöntem; pozitif etki eden göstergeler için, artış bekleyen anket katılımcılarının yüzdesi ve değişim beklemeyen katılımcıların yüzdesinin yarısı toplanarak elde edilir. Yani;
Hesaplaması uygulanır. Endekse negatif etki eden göstergeler için ise azalış bekleyen anket katılımcılarının yüzdesi ve değişim beklemeyen katılımcıların yüzdesinin yarısı toplanarak hesaplanır. Yani;
hesaplaması uygulanır.
3 Bileşik Endeksin Değerlendirilmesi
Yukarıdaki formül hesaplamasına göre; %50 elde edilmesi halinde endekste bir değişiklik olmadığı, %50’nin üstü endekste bir artış olduğu, %50’nin altı endekste bir azalış olduğu sonucuna varılmaktadır.
Bir sonraki üç aylık döneme ilişkin hesaplanan bileşik endeks %50’nin üstünde ise geçen üç aylık döneme göre ekonomide canlanma (genişleme) beklendiğine işaret etmektedir.
İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odasına kayıtlı olan ve aralarından rastsal olarak seçilen 179 Yeminli Mali Müşavir tarafından cevaplanan anketlerden hareketle 2018 yılı üçüncü ve dördüncü çeyrek dönemi için “İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi” hesaplanmıştır.
Sonuçlarda
%50 elde edilmesi halinde endekste bir değişiklik olmadığını,
%50’nin üstü endekste bir artış olduğunu,
%50’nin altı endekste bir azalış olduğunu işaret etmektedir.
çeyrek (Temmuz – Eylül) döneminde bileşik endeks 35.6 değeri ile ekonomik göstergelerde bir önceki döneme göre daralma olacağına işaret etmektedir.
çeyrekte (Ekim – Aralık) ise elde edilen 34.9 endeks değeri, Temmuz - Eylül dönemine göre daralma beklentisinin daha fazla olduğunu göstermektedir.
Temmuz – Eylül döneminde canlanmaya işaret eden göstergeler sırasıyla, “Stok beklentisi” ve “Faaliyet dışı gelir düzeyi beklentisi”’dir. Faaliyet dışı gelir düzeyi beklentisi alt göstergesi 68.7 endeks değeri ile bileşik endekse en yüksek pozitif etki yapan göstergedir. Bileşik endekse olumlu yönde katkı yapan diğer bir gösterge ise 52.3 endeks değeri ile “Stok beklentisi” göstergesidir.
4 Farklı Ölçekli Firmaların Beklentilerinin Değerlendirmesi
Firma büyüklüğüne bağlı olarak ekonomik göstergelere ilişkin beklentiler ve ekonomik göstergelere ilişkin hassasiyet farklılaşmaktadır. Ekonomik Beklenti Endeksi hesaplanırken firma büyüklüğüne ilişkin iki ölçü kullanılmıştır. Bunlar; ciro düzeyi ve firmada çalışan sayısıdır. Her iki grup da firma büyüklüğüne ilişkin bilgi vermekle birlikte ekonomik beklentilere ilişkin görüşleri ayrı ayrı incelenmiştir.
4.1 Firmaların Ciro Düzeyine Göre Beklentileri
Ciro düzeyi gruplandırmasında üç temel ayrım yapılmıştır. Ayrım, küçük ölçekli; “0-10 Milyon TL”, orta ölçekli; “10-50 Milyon TL”, büyük ölçekli; “50 milyon TL üstü” ciro düzeyine sahip firmalar şeklinde değerlendirilmiştir. Ciro düzeyi büyüklüklerine göre değerlendirilen firmaların beklentileri de farklılaşmaktadır.
çeyrekteki beklentiler incelendiğinde, farklı ölçeklerdeki firmalarda 50 baz puanın üzerinde beklentinin oluşmadığı görülmektedir. Küçük ölçekli işletmelerde beklenti 14.1, orta ölçekli işletmeler 38.1 endeks değerini alırken, büyük ölçekli işletmeler 46.1 olan endeks değeri ile 50 baz puana en yakın değeri almıştır.
çeyrek beklentileri incelendiğinde 50 baz puanın altında elde edilen endeks değerleri sebebiyle tüm ölçekler için ekonomik daralma sinyali görülmektedir.
Elde edilen sonuçlar küçük ölçekli firmaların ekonomik daralmaya ilişkin beklentilerinin daha kuvvetli olduğunu göstermektedir.
4.2 Firmaların Çalışan Sayısına Göre Ekonomik Beklentileri
Firmalar “Çalışan sayısı”’na göre üç temel gruba ayrılmıştır. Gruplandırma, küçük ölçekli; “50 kişiden az”, orta ölçekli; “50-250 kişi”, büyük ölçekli; “250 kişiden fazla” çalışana sahip firmalar olarak değerlendirilmiştir.
- ve 4. çeyrek verileri tüm ölçek büyüklüklerine göre 50 baz puanın altında hesaplanan endeks değerleri ile ekonomik daralma beklentisine işaret etmektedir. Her iki çeyrek için de daralma beklentisinin büyük ölçekli işletmelerde küçük ve orta ölçekli işletmelerden daha düşük olduğu görülmektedir.
Çalışan sayısına göre incelenen üç farklı ölçekteki firmaların beklentileri ciro düzeyine göre yapılan değerlendirme ile benzer özellik göstermektedir. Daralma beklentisinin büyük ölçekli işletmelerde 50 baz puana olan yakınlığı nedeniyle daha düşük gerçekleştiği görülmektedir.
5 Sektörlere Göre Beklenti
Ekonomik beklenti endeksi 8 farklı sektör esas alınarak incelenmiştir.
- çeyrek için en yüksek endeks değeri “Madencilik ve Enerji” alanında gerçekleşmiştir 4. çeyrekte de benzer şekilde en yüksek endeks değeri 60.7 endeks değeri ile “Madencilik ve Enerji” sektörüdür.
Daralma beklentisinin en yüksek olduğu sektör ise 3. çeyrekte 14.4, 4. çeyrekte ise 15.7 endeks değeri ile “İnşaat” sektörüdür.
çeyrek için sektörlerden elde edilen endeks değerleri incelendiğinde “Madencilik ve Enerji” sektörü hariç bütün sektör değerlerinin 50 baz puanın altında olduğu görülmektedir.
çeyrek beklentileri incelendiğinde ise “Madencilik ve Enerji” sektörü 60.7 endeks değeri ile, “Otomotiv” sektörü ise 50.6 endeks değeri ile 50 baz puanın üstünde yer alırken “Tekstil” sektörü de 49.8 endeks değeri ile 50 baz puana en yakın değer alan sektördür.
“Madencilik ve Enerji” sektörü için her iki çeyrekte de bileşik endeks değerinin 50 baz puan üzerinde gerçekleşmesi her iki çeyrekte de canlanma beklentisinin var olduğunu göstermektedir.
“Tekstil” sektöründe üçüncü çeyrekte bir önceki çeyreğe nazaran daralma beklentisinin var olduğu 49.3 endeks değeri ile görülmektedir. Bu sektörde 4. çeyrek beklentisi 49.8’dir. Bir diğer deyişle, Tekstil sektörü 3. çeyrekte dördüncü çeyreğin üzerinde bir daralma beklemektedir.
“Ticaret” alanında faaliyet gösteren firmalar 3. çeyrekte 39.4 endeks değeri ile ekonomik daralmanın gerçekleşeceği, 4. çeyrekte ise daralmanın artarak devam edeceğini beklemektedir.
“İnşaat” sektöründe faaliyet gösteren firmalar tarafından cevaplanan anketler 3. çeyrekte bir önceki çeyreğe göre daralma gerçekleşeceğine işaret etmektedir. 4. çeyrek beklentisi ise 15.7 endeks değeri ile daralmanın devam edeceğine işaret etmektedir.
“Turizm” sektörü 3. çeyrekte 41.3 endeks değeri ile ekonomik faaliyetlerinde yaşanacak durgunluk beklentisine işaret etmektedir. 4. çeyrekte ise hesaplanan 25.6 endeks değeri sektörde daralmanın bir önceki çeyreğin üzerinde beklendiğini göstermektedir.
“İmalat” sektöründe faaliyet gösteren firmaların 3. çeyrekte ekonomik faaliyetlerinde 37.5 endeks değeri ile daralma beklediği, bu daralmanın 4. çeyrekte de artarak devam edeceği beklentisi (36) görülmektedir.
“Finans” sektöründe 3. çeyrek endeks değeri 50 baz puanın altında, 28.7 olarak gerçekleşmiştir; bu durum 3. çeyrekte bir önceki çeyreğe nazaran daralma beklendiğini ifade etmektedir. Sektörde 4. çeyrekte de aynı kalan endeks değeri ile (28.7) daralmanın devam etmesi beklenmektedir.
“Otomotiv” sektöründe 3. çeyrekte 42.5 endeks değeri ile bir önceki çeyreğe nazaran ekonomik faaliyetlerde daralmanın beklendiği, 4. çeyrekte 50.6 endeks değeri ile bir önceki çeyreğe nazaran canlanma beklentisinin oluştuğu görülmektedir.
