1 İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi 2019 Q3-4
İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odası ile İstanbul Ticaret Üniversitesi’nce yürütülmekte olan çalışma kapsamında reel ekonomik beklenti hakkında gösterge niteliğinde bir endeks oluşturulması planlanmıştır. Çalışmada, İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odası’na kayıtlı yeminli mali müşavirlere uygulanmak üzere anketler düzenlenmiş ve anketlerden elde edilen sonuçlar neticesinde ‘İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi’ oluşturulmuştur.
1.1 Amaç
İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi, şirketler için bir erken uyarı sistemi oluşturmak, reel ekonomik beklentileri özet şekilde sunacak bir endeks oluşturmak, bunları izlemek ve değerlendirmek, karar alıcı ve uygulayıcılara veri ve bilgi desteği sağlamak amacı ile üretilmektedir.
Elde edilmesi planlanan endeksin altışar aylık periyodlarla yayınlanması kararlaştırılmıştır. Bu doğrultuda içinde bulunulan 3 aylık dönemde mevcut ekonomik durumun saptanması ve gelecek 3 aylık beklentinin elde edilmesi öngörülmektedir.
1.2 Kapsam
Endeks, İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odasına kayıtlı olan ve aralarından rastsal olarak seçilen yeminli mali müşavirler tarafından cevaplanan anketlerden elde edilen verilerle hesaplanmaktadır.
Anket Yeminli Mali Müşavirlerin takip etmekte olduğu işletmelerden hareketle sunacağı;
“Ciro beklentisi”, “Stok beklentisi”, “Çalışan sayısı beklentisi”, “Şüpheli alacak beklentisi”, “Tahakkuk edecek kurumlar vergisi beklentisi”, “Öz kaynak beklentisi”, “Yabancı kaynak kullanım beklentisi”, “Faaliyet karı beklentisi”, “Faaliyet dışı gelir düzeyi beklentisi” üzerine değerlendirmelerini kapsamaktadır.
Kapsam dahilinde işletme büyüklükleri Büyük, Orta ve Küçük işletmeler olmak üzere sınıflandırılarak incelenmesi planlanmaktadır. Ayrıca sektörler itibariyle Madencilik ve Enerji, Tekstil, İnşaat, Ticaret, Turizm, İmalat, Finans, Otomotiv, Bilişim, Sağlık, Lojistik ve Taşımacılık olmak üzere 11 sektör gruplaması yapılmıştır.
2 Endeks Hesaplamada Uygulanan Esaslar
Endeksin hesaplamasında her bir değişkenin ekonomik beklentilere etkisinin ağırlıkları ve etki yönünün belirlenmesi için uzman görüşlerine başvurulmuştur. Uzman görüşü, yeminli mali müşavirler arasından rastsal olarak seçilen 166 kişiye yapılan “Uzman Anketi” ile elde edilmiştir.
2.1 Ağırlıklandırma
Uzman Anketlerinin değerlendirilmesi sonucunda elde edilen ağırlıklar;
2.2 Bileşik Endeksin Hesaplanması
Anket sonucunda elde edilen verilerle bir dağılım endeksi hesaplanmaktadır. Hesaplamada kullanılan yöntem; pozitif etki eden göstergeler için, artış bekleyen anket katılımcılarının yüzdesi ve değişim beklemeyen katılımcıların yüzdesinin yarısı toplanarak elde edilir. Yani;
Hesaplaması uygulanır. Endekse negatif etki eden göstergeler için ise azalış bekleyen anket katılımcılarının yüzdesi ve değişim beklemeyen katılımcıların yüzdesinin yarısı toplanarak hesaplanır. Yani;
hesaplaması uygulanır.
3 Bileşik Endeksin Değerlendirilmesi
Yukarıdaki formül hesaplamasına göre; %50 elde edilmesi halinde endekste bir değişiklik olmadığı, %50’nin üstü endekste bir artış olduğu, %50’nin altı endekste bir azalış olduğu sonucuna varılmaktadır.
Bir sonraki üç aylık döneme ilişkin hesaplanan bileşik endeks %50’nin üstünde ise geçen üç aylık döneme göre ekonomide canlanma (genişleme) beklendiğine işaret etmektedir.
İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odasına kayıtlı olan ve aralarından rastsal olarak seçilen 166 Yeminli Mali Müşavir tarafından cevaplanan anketlerden hareketle 2019 yılı üçüncü ve dördüncü çeyrek dönemi için “İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi” hesaplanmıştır.
Sonuçlarda
%50 elde edilmesi halinde endekste bir değişiklik olmadığını,
%50’nin üstü endekste bir artış olduğunu,
%50’nin altı endekste bir azalış olduğunu işaret etmektedir.
2019 3. çeyrek (Temmuz - Eylül) döneminde bileşik endeks 40.4 değeri ile ekonomik göstergelerde bir önceki döneme göre daralma olacağına işaret etmektedir.
2019 4. çeyrekte (Ekim - Aralık) ise elde edilen 40.8 endeks değeri, daralmanın devam edeceği ancak bir önceki çeyreğe nazaran daralma hızında yavaşlama olacağını göstermektedir.
4 Farklı Ölçekli Firmaların Beklentilerinin Değerlendirmesi
Firma büyüklüğüne bağlı olarak ekonomik göstergelere ilişkin beklentiler ve ekonomik göstergelere ilişkin hassasiyet farklılaşmaktadır. Ekonomik Beklenti Endeksi hesaplanırken firma büyüklüğüne ilişkin iki ölçü kullanılmıştır. Bunlar; ciro düzeyi ve firmada çalışan sayısıdır. Her iki grup da firma büyüklüğüne ilişkin bilgi vermekle birlikte ekonomik beklentilere ilişkin görüşleri ayrı ayrı incelenmiştir.
4.1 Firmaların ciro düzeyine göre beklentiler
Ciro düzeyi gruplandırmasında üç temel ayrım yapılmıştır. Ayrım, küçük ölçekli; “0-10 Milyon TL”, orta ölçekli; “10-50 Milyon TL”, büyük ölçekli; “50 milyon TL üstü” ciro düzeyine sahip firmalar şeklinde değerlendirilmiştir. Ciro düzeyi büyüklüklerine göre değerlendirilen firmaların beklentileri de farklılaşmaktadır.
2019 3. çeyrekteki beklentiler incelendiğinde, farklı ölçeklerdeki firmalarda 50 baz puanın üzerinde beklentinin oluşmadığı görülmektedir. Küçük ölçekli işletmelerde beklenti 41.4, orta ölçekli işletmeler 40.6 endeks değerini alırken, büyük ölçekli işletmeler 42.8 olan endeks değeri ile 50 baz puana en yakın değeri almıştır.
2019 4. çeyrek beklentileri incelendiğinde 50 baz puanın altında elde edilen endeks değerleri sebebiyle tüm ölçekler için ekonomik daralma sinyali görülmektedir.
Ciro düzeyine göre küçük ölçekli firmaların daralma hızında yavaşlama olduğu, büyük ölçekli firmaların bu dönemde de 43.1 olan endeks değeri ile 50 baz puana en yakın değeri almasının beklendiği görülmektedir.
4.2 Firmaların çalışan sayısına göre beklentileri
Firmalar “Çalışan sayısı”’na göre üç temel gruba ayrılmıştır. Gruplandırma, küçük ölçekli; “50 kişiden az”, orta ölçekli; “50-250 kişi”, büyük ölçekli; “250 kişiden fazla” çalışana sahip firmalar olarak değerlendirilmiştir.
2019 3. ve 4. çeyrek verileri, tüm ölçek büyüklüklerine göre 50 baz puanın altında hesaplanan endeks değerleri ile küçük, orta ve büyük ölçekli firmalarda ekonomik daralma beklentisine işaret etmektedir. Büyük ölçekli firmaların her iki dönemde de 45.5 ve 45.6 endeks değerleri ile 50 baz puana en yakın değeri almasının beklendiği görülmektedir.
5 Sektörlere Göre Beklenti
Ekonomik beklenti endeksinde ilk başta 8 farklı sektör esas alınarak incelenmiştir. 2019 3.çeyrek ve 4. Çeyrek döneminde ise Bilişim, Sağlık ve Lojistik ve Taşımacılık sektörleri eklenerek toplam sektör sayısı 11 olmuştur.
- çeyrek için en yüksek endeks değeri “Turizm” alanında gerçekleşmiştir 4. Çeyrekte ise en yüksek endeks değeri 65.8 endeks değeri ile “Tekstil” sektörüdür.
Daralma beklentisinin en yüksek olduğu sektör ise 3. çeyrekte 21.7, 4. çeyrekte ise 24.9 endeks değeri ile “Bilişim” sektörüdür.
çeyrek için sektörlerden elde edilen endeks değerleri incelendiğinde “Tekstil ” ve “Turizm” sektörleri hariç bütün sektör değerlerinin 50 baz puanın altında olduğu görülmektedir.
çeyrek beklentileri incelendiğinde ise “Madencilik ve Enerji” sektörü 53.5 endeks değeri ile, “Tekstil” sektörü 65.8 endeks değeri ile ve “Turizm” sektörü ise “60.0” endeks değeri ile 50 baz puanın üstünde yer alırken “Ticaret” sektörü de 48.7 endeks değeri ile 50 baz puana en yakın değer alan sektördür.
“Madencilik ve Enerji” sektörü için 3. çeyrekte de bileşik endeks değerinin 50 baz puana oldukça yakın bir değer olan 48.9 değeri ile daralma beklentisini 4. çeyrekte ise 53.5 endeks değeri ile canlanma beklentisinin var olduğunu göstermektedir.
“Tekstil” sektöründe üçüncü çeyrek ve dördüncü çeyrekte bir önceki çeyreğe nazaran canlanma beklentisinin var olduğu 67.2 ve 65.8 endeks değerleri ile görülmektedir.
“Ticaret” alanında faaliyet gösteren firmalar 3. çeyrekte 45.5 endeks değeri ile ekonomik daralmanın gerçekleşeceği, 4. çeyrekte ise daralmanın artarak devam edeceğini beklemektedir.
“İnşaat” sektöründe faaliyet gösteren firmalar tarafından cevaplanan anketler 3. çeyrekte bir önceki çeyreğe göre daralma gerçekleşeceğine işaret etmektedir. 4. çeyrek beklentisi ise 27.2.7 endeks değeri ile daralmanın devam edeceğine işaret etmektedir.
“Turizm” sektörü 3. çeyrekte 72.9 endeks değeri ile ekonomik faaliyetlerinde yaşanacak canlanma beklentisine işaret etmektedir. 4. çeyrekte ise hesaplanan 60.0 endeks değeri sektörde canlanmanın devam etmesinin beklendiğini göstermektedir.
“İmalat” sektöründe faaliyet gösteren firmaların 3. çeyrekte ekonomik faaliyetlerinde 38.5 endeks değeri ile daralma beklediği, bu daralmanın 4. çeyrekte de artarak devam edeceği beklentisi görülmektedir.
“Finans” sektöründe 3. çeyrek endeks değeri 50 baz puanın altında, 25.5 olarak gerçekleşmiştir; bu durum 3. çeyrekte bir önceki çeyreğe nazaran daralma beklendiğini ifade etmektedir. Sektörde 4. çeyrekte de endeks değeri ile (31.8) daralmanın devam etmesi beklenmektedir.
“Otomotiv” sektöründe 3. çeyrekte 31.1 endeks değeri ile bir önceki çeyreğe nazaran ekonomik faaliyetlerde daralmanın beklendiği, 4. çeyrekte 34.6 endeks değeri ile daralma beklentisinin devam ettiği görülmektedir.
“Bilişim” sektöründe 3. Ve 4. Çeyrek değerleri sırasıyla 21.7 ve 24.9 olarak gerçekleşmiş. Her iki çeyrekte de daralma beklentisi görülmüştür.
“Sağlık” sektöründe endeks değeri 50 baz puana yakın olarak 48.5 ve 43.5 olarak daralma beklentisi olduğunu göstermektedir.
“Lojistik ve Taşımacılık” sektöründe 3. Çeyrek 44.5 endek değeri ile 4. Çeyrek değeri ise 46.2 ile daralma beklentisini işaret etmektedir.
