1 İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi 2020 Q1-2
İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odası ile İstanbul Ticaret Üniversitesi’nce yürütülmekte olan çalışma kapsamında reel ekonomik beklenti hakkında gösterge niteliğinde bir endeks oluşturulması planlanmıştır. Çalışmada, İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odası’na kayıtlı yeminli mali müşavirlere uygulanmak üzere anketler düzenlenmiş ve anketlerden elde edilen sonuçlar neticesinde ‘İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi’ oluşturulmuştur.
1.1 Amaç
İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi, şirketler için bir erken uyarı sistemi oluşturmak, reel ekonomik beklentileri özet şekilde sunacak bir endeks oluşturmak, bunları izlemek ve değerlendirmek, karar alıcı ve uygulayıcılara veri ve bilgi desteği sağlamak amacı ile üretilmektedir.
Elde edilmesi planlanan endeksin altışar aylık periyodlarla yayınlanması kararlaştırılmıştır. Bu doğrultuda içinde bulunulan 3 aylık dönemde mevcut ekonomik durumun saptanması ve gelecek 3 aylık beklentinin elde edilmesi öngörülmektedir.
1.2 Kapsam
Endeks, İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odasına kayıtlı olan ve aralarından rastsal olarak seçilen yeminli mali müşavirler tarafından cevaplanan anketlerden elde edilen verilerle hesaplanmaktadır.
Anket Yeminli Mali Müşavirlerin takip etmekte olduğu işletmelerden hareketle sunacağı;
“Ciro beklentisi”, “Stok beklentisi”, “Çalışan sayısı beklentisi”, “Şüpheli alacak beklentisi”, “Tahakkuk edecek kurumlar vergisi beklentisi”, “Öz kaynak beklentisi”, “Yabancı kaynak kullanım beklentisi”, “Faaliyet karı beklentisi”, “Faaliyet dışı gelir düzeyi beklentisi” üzerine değerlendirmelerini kapsamaktadır.
Kapsam dâhilinde işletme büyüklükleri Büyük, Orta ve Küçük işletmeler olmak üzere sınıflandırılarak incelenmesi planlanmaktadır. Ayrıca sektörler itibariyle Madencilik ve Enerji, Tekstil, İnşaat, Ticaret, Turizm, İmalat, Finans, Otomotiv, Bilişim, Sağlık, Lojistik ve Taşımacılık olmak üzere 11 sektör gruplaması yapılmıştır.
2 Endeks Hesaplamada Uygulanan Esaslar
Endeksin hesaplamasında her bir değişkenin ekonomik beklentilere etkisinin ağırlıkları ve etki yönünün belirlenmesi için uzman görüşlerine başvurulmuştur. Uzman görüşü, yeminli mali müşavirler arasından rastsal olarak seçilen 264 kişiye yapılan “Uzman Anketi” ile elde edilmiştir.
2.1 Ağırlıklandırma
Uzman Anketlerinin değerlendirilmesi sonucunda elde edilen ağırlıklar;
Bileşik Endeksin Hesaplanması
Anket sonucunda elde edilen verilerle bir dağılım endeksi hesaplanmaktadır. Hesaplamada kullanılan yöntem; pozitif etki eden göstergeler için, artış bekleyen anket katılımcılarının yüzdesi ve değişim beklemeyen katılımcıların yüzdesinin yarısı toplanarak elde edilir. Yani;
Hesaplaması uygulanır. Endekse negatif etki eden göstergeler için ise azalış bekleyen anket katılımcılarının yüzdesi ve değişim beklemeyen katılımcıların yüzdesinin yarısı toplanarak hesaplanır. Yani;
hesaplaması uygulanır.
3 Bileşik Endeksin Değerlendirilmesi
Yukarıdaki formül hesaplamasına göre; %50 elde edilmesi halinde endekste bir değişiklik olmadığı, %50’nin üstü endekste bir artış olduğu, %50’nin altı endekste bir azalış olduğu sonucuna varılmaktadır.
Bir sonraki üç aylık döneme ilişkin hesaplanan bileşik endeks %50’nin üstünde ise geçen üç aylık döneme göre ekonomide canlanma (genişleme) beklendiğine işaret etmektedir.
İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odasına kayıtlı olan ve aralarından rastsal olarak seçilen 264 Yeminli Mali Müşavir tarafından cevaplanan anketlerden hareketle 2020 yılı birinci ve ikinci çeyrek dönemi için “İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi” hesaplanmıştır.
Sonuçlarda
%50 elde edilmesi halinde endekste bir değişiklik olmadığını,
%50’nin üstü endekste bir artış olduğunu,
%50’nin altı endekste bir azalış olduğunu işaret etmektedir.
2020 1. çeyrek (Ocak - Mart) döneminde bileşik endeks 50.2 değeri ile ekonomik göstergelerde bir önceki döneme göre canlanma olacağına işaret etmektedir.
2020 2. çeyrekte (Nisan - Haziran) ise elde edilen 53.4 endeks değeri, canlanmanın devam edeceğini göstermektedir.
4 Farklı Ölçekli Firmaların Beklentilerinin Değerlendirmesi
Firma büyüklüğüne bağlı olarak ekonomik göstergelere ilişkin beklentiler ve ekonomik göstergelere ilişkin hassasiyet farklılaşmaktadır. Ekonomik Beklenti Endeksi hesaplanırken firma büyüklüğüne ilişkin iki ölçü kullanılmıştır. Bunlar; ciro düzeyi ve firmada çalışan sayısıdır. Her iki grup da firma büyüklüğüne ilişkin bilgi vermekle birlikte ekonomik beklentilere ilişkin görüşleri ayrı ayrı incelenmiştir.
4.1 Firmaların ciro düzeyine göre beklentileri
Ciro düzeyi gruplandırmasında üç temel ayrım yapılmıştır. Ayrım, küçük ölçekli; “0-10 Milyon TL”, orta ölçekli; “10-50 Milyon TL”, büyük ölçekli; “50 milyon TL üstü” ciro düzeyine sahip firmalar şeklinde değerlendirilmiştir. Ciro düzeyi büyüklüklerine göre değerlendirilen firmaların beklentileri de farklılaşmaktadır.
2020 1. çeyrekteki beklentiler incelendiğinde, Küçük ölçeklerdeki firmalarda 46.0 endeks değeri ile 50 baz puanın altında görülmektedir. Orta ölçekli işletmeler 50.9 endeks değerini alırken, büyük ölçekli işletmeler 54.0 olan endeks değeri ile 50 baz puanın üzerinde değer almışlardır. Ciro düzeyine göre orta ve büyük ölçekli işletmelerde 2020 yılının ilk çeyreğinde iyileşmeye yönelik bir beklentinin olduğu görülmektedir.
2020 2. çeyrek beklentileri incelendiğinde 42.3 endeks değeri ile küçük ölçekli işletmelerde daralma beklentisi olduğu görülmektedir. Orta ve büyük ölçekli firmaların bu dönemde 57.6 ve 60.6 endeks değeri ile 50 baz puanın üzerinde yer aldığı ve canlanma beklentilerini sürdürdükleri anlaşılmaktadır.
4.2 Firmaların çalışan sayısına göre beklentileri
Firmalar “Çalışan sayısı”’na göre üç temel gruba ayrılmıştır. Gruplandırma, küçük ölçekli; “50 kişiden az”, orta ölçekli; “50-250 kişi”, büyük ölçekli; “250 kişiden fazla” çalışana sahip firmalar olarak değerlendirilmiştir.
2020 1. ve 2. çeyrek verileri incelendiğinde, her iki çeyrek için de küçük ve büyük ölçekli firmalarda canlanma beklentisinin olduğu görülmektedir. Orta ölçekli firmalarda ise 2020 yılının ilk çeyreğinde daralmaya ilişkin bir beklenti oluşurken, yılın ikinci çeyreğinde bu firmalarda da canlanmanın olacağına yönelik beklentinin oluştuğu görülmektedir.
5 Sektörlere Göre Beklenti
Ekonomik beklenti endeksinde ilk başta 8 farklı sektör esas alınarak incelenmiştir. 2019 3.çeyrek ve 4. Çeyrek döneminde ise Bilişim, Sağlık ve Lojistik ve Taşımacılık sektörleri eklenerek toplam sektör sayısı 11 olmuştur.
- çeyrek için en yüksek endeks değer “Turizm” alanında gerçekleşmiştir. 2. çeyrekte en yüksek canlanma beklenen sektör ise 62.5 endeks değeri ile yine “Madencilik ve Enerji” sektörüdür.
1 çeyrekte “Tekstil”, “Ticaret”, “İnşaat”,” Finans” ve “Lojistik ve Taşımacılık” sektörleri dışında tüm sektörlerde canlanma beklendiği görülmüştür. 2. Çeyrek içinse sadece “Ticaret”, ”İnşaat”, “Finans” ve “Bilişim” daralma beklentisi mevcuttur.
“Madencilik ve Enerji” sektörü her iki çeyrekte de 50 baz puanın üzerinde gerçekleşerek canlanma beklendiğini göstermiştir.
“Tekstil” sektöründe 1. Çeyrekte 49.5 endeks değeri ile 50 baz puana oldukça yakın gerçekleşerek daralma beklentisi olduğu görülmesine rağmen 2. Çeyrekte 51.2 değeri ile canlanma beklentisi hakim olmuştur.
“Ticaret” sektöründe her iki dönemde de endeks değerleri sırasıyla 45.7 ve 43.9 değerinde olup daralma beklentisi mevcuttur.
“İnşaat” sektörü iki çeyrekte de 50 baz puanın altında kalmış ve daralma beklentisi olduğunu göstermiştir.
“Turizm” sektörü 1. Çeyrekte 59.6 endeks değeri ile canlanma beklentisi olduğuna işaret etmekte, 2. Çeyrekte ise bu değer 71.2 ile canlanmanın artarak devam etmesi beklenmektedir.
“İmalat” sektöründe endeks değerleri 50 baz puanın üzerinde 51.9 ve 57.3 olarak gerçekleşerek canlanma beklentisi mevcuttur.
“Finans” sektöründe bulunan firmalar 43.3 ve 46.3 endeks değerleri ile daralma beklentisinde olduklarına işaret etmişlerdir.
“Otomotiv” sektöründe 1. Çeyrekte endeks değeri 50.4 ile 50 baz puana oldukça yakın olmakla birlikte, 2. Çeyrekte 58 endeks değeri ile canlanmanın artarak devam etmesinin beklendiğini göstermiştir.
“Bilişim” sektöründeki firmalarda 1. Çeyrekte endeks değeri 50.7 ile 50 baz puana oldukça yakın olmakla birlikte, 2. Çeyrekte baz puanın altında 48.9 endeks değeriyle daralma beklentisi içine girmiştir.
“Sağlık” sektöründe her iki çeyrekte de 50 baz puanın üzerinde sırasıyla 58.0 ve 57.8 olarak ekonomik alanda canlanmanın yaşanacağı beklenmektedir.
“Lojistik ve Taşımacılık” sektöründe 1. Çeyrekte endeks değeri 50 baz puanın altında gerçekleşerek daralmaya işaret etse de 2. Çeyrekte 53.6 endeks değeri ile canlanmanın beklendiği görülmektedir.
