KAPAK
TELİF
BAŞKAN’IN SUNUŞU
Şimdi elinizde olan bu kitapta, Odamızın İstanbul Ticaret Üniversitesi ile birlikte gerçekleştirdiği “Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi” çalışmasının sonuçlarını ve bu sonuçların yorumlarını göreceksiniz. 2017 yılının ikinci yarısından başlayarak 2020 yılı sonuna kadar uzanan dönemi kapsayan bu anket ve değerlendirmeler, belli başlı sektörler açısında da olsa bir bakıma ülke ekonomisinin bu üç yılı aşkın dönemindeki gelişim çizgisi. Bunu neden yapıyoruz? Yeminli Mali Müşavirlik, daha çok” vergicilik” yönü ile anılıyor ya da biliniyor olsa bile, olaya biz Yeminli Mali Müşavirler açısından baktığımızda; yaptığımız ama giderek daha fazla anlaşılmasına çalıştığımız işimiz bir yönüyle de bu ekonominin gidişatını izlemek ve bu gidişat içerisinde işletme sahipleri ve karar vericilerine yol göstermeye çalışmak. Çalışmak diyoruz çünkü ekonomik olayları değerlendirme konusunda bakış açısına göre hemen her kesim ya da kurumun elbette bazı farklılıkları, kendine has değerlendirmeleri olabilir. Örneğin işletmeciler ve kamu kurumları… Yani bir kesimi bazı riskleri de alarak çalışan, bir kesimi kamucu muhafazakarlığıyla daha temkinli iki farklı kesim. Oysa yeminli mali müşavirler her iki tarafı da tanıyan, her iki tarafın tercih ve olmazsa olmazlarını bilen ve mesleği gereği her iki kesim arasında olması gereken dengeleri gözeten bir kesim. Dolayısıyla bu işte ekonominin nabzını tutmak gerekiyorsa; bunu en tarafsız yapacak olanlardan biri de biziz dedik ve anketlerdeki tesbitleri yaptık. Buralardan çıkan verilerin analizi ve yorumlanması önemliydi, bu kısmını da İstanbul Ticaret Üniversitesi’nin akademisyenleri değerli hocalarımıza bıraktık. Hepsi bu kadar mı? Hayır, anketlerimiz sürüyor ve sürecek. Alınan sonuçları yine hem kamuyla hem kamuoyuyla paylaşacak, ekonomi medyasında sunmaya devam edeceğiz. Bu vesileyle emeği geçen yeminli mali müşavir meslekdaşlarıma ve değerli akademisyenlerimize bir kere de buradan teşekkürler ediyorum.
Vehbi KARABIYIK
İstanbul YMM Odası Başkanı
ÖNSÖZ
İstanbul Ticaret Üniversitesi ile İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odası (İYMMO) arasında yapılmış olan işbirliği çerçevesinde 2017 yılından itibaren Ekonomi Beklenti Endeksi çalışmaları devam etmektedir. Bu kitapta sonuçlarına yer verilmiş olan Beklenti Endeksi, İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odası’na kayıtlı olan yeminli mali müşavirlere uygulanmakta olan anket verilerinin üniversitemizde değerlendirilmesi ve raporlanması ile oluşturulmuştur. İYMMO tarafından toplanan veri ve bilgiler, İstanbul Ticaret Üniversitesi Düşünce ve Proje Üretim Akademisi ve Ekonomi ve Finans Uygulama ve Araştırma Merkezi’ne iletilmektedir. Üniversitemizde işbirliği yapılan merkezler tarafından bu veri ve bilgileri değerlendirilerek ekonomik beklenti hakkında gösterge niteliğinde olması amaçlanan İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Ekonomi Beklenti Endeksi oluşturulmaktadır. Hazırlanan endekste firmalar büyüklüklerine ve sektörlere göre analize tabi tutulmaktadır. Firmalar ciro düzeyi ve çalışan sayısı ölçütleri olmak üzere iki farklı şekilde değerlendirilmektedir. Değerlendirme Büyük, Orta ve Küçük Ölçekli firmalar olarak sınıflandırılmak suretiyle yapılmaktadır. Ayrıca firmalar faaliyet gösterdikleri sektörlere göre de sınıflandırılmakta ve değerlendirme yapılmaktadır. Yapılan çalışma ile önemli bilgiler içeren iki ayrı rapor elde edilmektedir. Bunlardan birincisi, içinde bulunulan üç aylık dönemdeki mevcut ekonomik durum ve gelecek üç aylık beklenti ortamına ilişkin verilerdir. Diğeri ise yeminli mali müşavirlerin ilettikleri, firmaların karşılaştıkları sorunların ve bu sorunlara dair çözüm önerilerinin yer aldığı bir rapordur. Beklenti endeksinin bilgi birikiminin ve bulgularının Covid-19 salgın süreci ile birlikte değerlendirilmiş olduğu ilk kitap Nisan 2020 döneminde salgın sürecini değerlendirmek suretiyle yayınlanmıştır. Bu kitap ise 2017 yılından itibaren Ekonomi Beklenti Endeksi çalışmasına ilişkin tüm metodolojik bilgi ve bulguları içeren bir kaynak olma özelliği göstermektedir. Kitap içinde iki bölüm halinde sunulan bilgiler hem ekonominin geneline dair beklentileri bir öncü gösterge halinde sunmakta hem de ikinci bölümde daha detaylı resmi görebilmek adına 13 sektör incelenmektedir. Sektör incelemesi bu sektörlere dair toplanan anketlerde sorulan sorun ve çözüm önerilerini içeren analizdir. Dolayısıyla kitap hem makro seviyede hem de sektör ve firma düzeyinde kıymetli bilgiler içermektedir. Çalışmayı yürüten İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odası’na ve kitabın yazarları Prof. Dr. Nazım Ekren, Prof. Dr. Elçin Aykaç Alp ve Yeliz Güner'e teşekkür ediyor, çalışmanın faydalı olmasını diliyorum.
Prof. Dr. Yücel OĞURLU
İstanbul Ticaret Üniversitesi Rektörü
GİRİŞ
Ekonomik yapının temel taşları olan firmalar, faaliyette bulundukları sektörlerde yatırıma, büyümeye, istihdama ve ihracata katkıda bulunmaktadır. Firmaların kapasite ve performansları, bunları etkileyen faktörler, sürdürülebilir mukayeseli rekabet avantajları açısından özel önem taşımaktadır. Bu nedenle, firmaların finansal göstergelerinin sinyalleri ile karşılaştıkları sorunları izlemek ve değerlendirmek, iktisat politikalarında ve işletme politikalarında, her konjonktürde üzerinde durulan ortak ana gündem maddeleri olagelmiştir. Aynı firma ve sektör kategorilerinde oluşturulmuş, faaliyetlerin gelecekte izleyeceği trende ilişkin beklentiler ile sorunlara ve çözümlere ilişkin tespitlerle ilgili veri ve bilgiler, ilgili paydaşların karar alma ve uygulama süreçlerinin kalitesini artırmaktadır. Yeminli mali müşavirler, mesleğinin konusu gereği hem kamu otoritesi perspektifine sahiptir hem de firmaların mevcut durum ve muhtemel geleceğine vakıftır. Yeminli mali müşavirlerden dönemsel olarak derlenen, firmaların ve sektörlerin faaliyetlerine ilişkin ekonomik beklentileri ile karşılaştıkları sorunlar ve alternatif çözüm önerilerine ilişkin veri ve bilgiler, bu nedenle, öncü gösterge özelliği taşımaktadır. Bu çerçevede planlanan ve uygulamaya konulan proje kapsamında yeminli mali müşavirlere iletilen anketlerden üretilen kitap iki ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm, ekonomi beklenti endeksiyle ilgilidir. Belirlenen temel endeks göstergeleri ışığında, bileşik endeks, çalışan sayılarına ve ciro düzeylerine göre firma endeksleri, sektörlere göre endeksleri hesaplanmış ve analiz edilmiştir. İkinci bölüm, firmalarda ve sektörlerde karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri ile ilgilidir. Verilen cevaplar ışığında, sorunlar ve çözüm önerileri, toplulaştırılmış yapıda, çalışan sayılarına ve ciro düzeylerine göre firmalar bazında, sektörlere göre tasnif edilmiştir. Çalışma, geçmiş üç yılda dönemsel olarak uygulanan anket sonuçlarının mukayeseli biçimde sunumunu içermektedir. Dönemsel olarak uygulanan anket sonuçları, Oda ve Üniversite web sayfalarında bülten olarak da yayınlanmaktadır. Kapsam ve yaklaşımıyla alanında özel bir yere sahip çalışma, ulusal ve küresel akademik ve uygulama literatürüne önemli katkı sağlayacaktır.