d18649098de6773483791ed40044e4e7

cd30fb2ba58ca12a90fdcc84ebf5954d

İSTANBUL YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLER ODASI

EKONOMİ BEKLENTİ ENDEKSİ

VE

KARŞILAŞILAŞILAN

SORUNLAR - ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

YAYINA HAZIRLAYAN PROJE EKİBİ

NAZIM EKREN

ELÇİN AYKAÇ ALP

MEFULE FINDIKÇI ERDOĞAN

KÜBRA HATİCE BİLDİK

İÇİNDEKİLER

Sayfa No.

İSTANBUL YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLER BEKLENTİ ENDEKSİ

İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odası ile İstanbul Ticaret Üniversitesi Düşünce ve Proje Üretim Akademisi ile Ekonomi ve Finans Uygulama ve Araştırma Merkezi tarafından yürütülmekte olan çalışma kapsamında ekonomik beklenti hakkında gösterge niteliğinde bir endeks oluşturulması planlanmıştır. Çalışmada, İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odası’na kayıtlı yeminli mali müşavirlere uygulanmak üzere anketler düzenlenmiş ve anketlerden elde edilen sonuçlar neticesinde “İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi” oluşturulmuştur.

Amaç

İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi; şirketler için bir erken uyarı sistemi oluşturma, reel ekonomik beklentileri özet şekilde sunacak bir endeksi sunma, endeksten elde edilen bulguları izleme ve değerlendirme, karar alıcı ve uygulayıcılara veri ve bilgi desteği sağlama amacı ile üretilmektedir.

Elde edilmesi planlanan endeksin altışar aylık periyodlarla yayınlanması kararlaştırılmıştır. Bu doğrultuda içinde bulunulan 3 aylık dönemde mevcut ekonomik durumun saptanması ve gelecek 3 aylık beklentinin elde edilmesi öngörülmektedir.

Kapsam

Endeks, İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odasına kayıtlı olan ve aralarından rastsal olarak seçilen yeminli mali müşavirler tarafından cevaplanan anketlerden elde edilen verilerle hesaplanmaktadır.

Anket yeminli mali müşavirlerin takip etmekte olduğu işletmelerden hareketle sunacağı;

Ciro beklentisi, stok beklentisi, çalışan sayısı beklentisi, şüpheli alacak beklentisi, tahakkuk edecek kurumlar vergisi beklentisi, öz kaynak beklentisi, yabancı kaynak kullanım beklentisi, faaliyet karı beklentisi ve faaliyet dışı gelir düzeyi beklentisi üzerine değerlendirmelerini kapsamaktadır.

Kapsam dâhilinde işletmelerin boyutları; büyük, orta ve küçük işletmeler olmak üzere sınıflandırılarak incelenmesi planlanmaktadır. Ayrıca sektörler itibariyle madencilik ve enerji, tekstil, inşaat, ticaret, turizm, imalat, finans, otomotiv, bilişim, sağlık, lojistik ve taşımacılık, gıda ve tarım sektörleri olmak üzere 13 sektör gruplaması yapılmıştır.

ENDEKS HESAPLAMADA UYGULANAN ESASLAR

Endeksin hesaplamasında her bir değişkenin ekonomik beklentilere etkisinin ağırlıkları ve etki yönünün belirlenmesi için uzman görüşlerine başvurulmuştur. Uzman görüşü, yeminli mali müşavirler arasından rastsal olarak uygulanan “uzman anketi” ile elde edilmiştir.

Ağırlıklandırma

Uzman Anketlerinin değerlendirilmesi sonucunda elde edilen ağırlıklar;

Tablo 1. Endeks Göstergelerine İlişkin Ağırlıklar

Endeks GöstergeleriEtki YönüEtki Ağırlığı
Ciro düzeyiPozitif0,279
Faaliyet karı düzeyiPozitif0,172
Çalışan sayısıPozitif0,142
Öz kaynak düzeyiPozitif0,137
Tahakkuk edecek kurumlar vergisi düzeyiPozitif0,030
Şüpheli alacak düzeyiNegatif0,130
Yabancı kaynak kullanım durumuNegatif0,072
Stok düzeyiNegatif0,025
Faaliyet dışı gelir düzeyiNegatif0,014

Bileşik Endeksin Hesaplanması

Anket sonucunda elde edilen verilerle bir dağılım endeksi hesaplanmaktadır. Hesaplamada kullanılan yöntem; pozitif etki eden göstergeler için, artış bekleyen anket katılımcılarının yüzdesi ve değişim beklemeyen katılımcıların yüzdesinin yarısı toplanarak elde edilir. Formül ile gösterimi;

cf6bd1469caf0a8d97aabda3e3c681f3

şeklinde yapılabilir. Endekse negatif etki eden göstergeler için ise azalış bekleyen anket katılımcılarının yüzdesi ve değişim beklemeyen katılımcıların yüzdesinin yarısı toplanarak hesaplanır. Formül ile gösterimi;

a7af9338ee596594016f86c6333c8a6c

şeklinde yapılabilir.

BİLEŞİK ENDEKSİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yukarıdaki formül hesaplamasına göre; %50 değerinin elde edilmesi halinde endekste bir değişiklik olmadığı, %50’nin üzerindeki değer endekste bir artış olduğunu ve %50’nin altında bir değer elde edilmesiyle endekste bir azalış olduğu sonucuna varılmaktadır.

Bir sonraki üç aylık döneme ilişkin hesaplanan bileşik endeks %50 değerinin üzerinde ise geçen üç aylık döneme göre ekonomide canlanma (genişleme) beklendiğine işaret etmektedir.

İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odasına kayıtlı olan ve aralarından rastsal olarak seçilen 353 Yeminli Mali Müşavir tarafından cevaplanan anketlerden hareketle 2021 yılı üçüncü ve dördüncü çeyrek dönemi için “İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi” hesaplanmıştır.

Aşağıdaki tabloda, 2017 üçüncü çeyrek döneminden günümüze kadar aynı yöntemle hesaplanmış olan İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi değerleri sunulmuştur.

Tablo 2. İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi

20173.Çeyrek (Temmuz-Eylül)55.2
4.Çeyrek (Ekim-Aralık)56.7
20181.Çeyrek (Ocak-Mart)55.4
2.Çeyrek (Nisan-Haziran)60.9
3.Çeyrek (Temmuz-Eylül)35.6
4.Çeyrek (Ekim-Aralık)34.9
20191. Çeyrek (Ocak-Mart)35.7
2. Çeyrek (Nisan-Haziran)37.4
3.Çeyrek (Temmuz-Eylül)40.4
4.Çeyrek (Ekim-Aralık)40.8
20201. Çeyrek (Ocak-Mart)50.2
2. Çeyrek (Nisan-Haziran)33.9(r)
3.Çeyrek (Temmuz-Eylül)45.3
4.Çeyrek (Ekim-Aralık)44.5
20211. Çeyrek (Ocak-Mart)50.1
2. Çeyrek (Nisan-Haziran)58.5
3.Çeyrek (Temmuz-Eylül)59.8
4.Çeyrek (Ekim-Aralık)60.4

Sonuçlarda;

  • %50 değerinin elde edilmesi halinde endekste bir değişiklik olmadığını,

  • %50’nin üzerindeki değer endekste bir artış olduğunu ve

  • %50’nin altındaki değer endekste bir azalış olduğuna işaret etmektedir.

2021 3. çeyrek (temmuz-eylül) döneminde bileşik endekste elde edilen 59.8 değeri ile ekonomik göstergelerde bir önceki döneme göre genişleme olacağına işaret etmektedir.

2021 4. çeyrekte (ekim-aralık) ise elde edilen 60.3 endeks değeri ise genişlemenin devam edeceğini göstermektedir.

FARKLI ÖLÇEKLİ FİRMALARIN BEKLENTİLERİNİN DEĞERLENDİRMESİ

Firma büyüklüğüne bağlı olarak ekonomik göstergelere ilişkin beklentiler ve ekonomik göstergelere ilişkin hassasiyet farklılaşmaktadır. Ekonomik Beklenti Endeksi hesaplanırken firma büyüklüğüne ilişkin iki ölçü kullanılmıştır. Bunlar; ciro düzeyi ve firmada çalışan kişi sayısıdır. Her iki grup da firma büyüklüğüne ilişkin bilgi vermekle birlikte ekonomik beklentilere ilişkin görüşleri ayrı ayrı incelenmiştir.

Firmaların ciro düzeyine göre beklentileri

Ciro düzeyi gruplandırmasında üç temel ayrım yapılmıştır. Bu ayrım; küçük ölçekli, “0-10 milyon TL”, orta ölçekli “10-50 milyon TL”, büyük ölçekli “50 milyon TL üstü” ciro düzeyine sahip firmalar şeklinde değerlendirilmiştir. Ciro düzeyi büyüklüklerine göre değerlendirilen firmaların beklentileri de farklılaşmaktadır.

Aşağıdaki tabloda 2017 üçüncü çeyrek döneminden günümüze kadar aynı yöntemle hesaplanmış olan “Ciro Düzeyine” göre İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi değerleri sunulmuştur.

Tablo 3. Ciro Düzeyine Göre İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi

Ciro DüzeyiDönem0-10 Milyon TL10-50 Milyon TL50 Milyon TL Üstü
20173. Çeyrek49.65258.3
4. Çeyrek5552.560.1
20181. Çeyrek46.748.861.4
2. Çeyrek51.256.866
3. Çeyrek14.138.146.2
4. Çeyrek15.236.243
20191. Çeyrek17.933.747.3
2. Çeyrek19.439.544.2
3. Çeyrek41.440.642.8
4. Çeyrek41.439.843.1
20201. Çeyrek46.050.954.0
2. Çeyrek42.357.660.6
3. Çeyrek50.545.743.5
4. Çeyrek46.044.144.6
20211. Çeyrek40.648.753.0
2. Çeyrek47.958.360.6
3. Çeyrek58.754.163.1
4. Çeyrek53.955.764.0

2021 3. çeyrekteki beklentiler incelendiğinde, küçük ölçekli firmalar 58.7, orta ölçekli firmalar 54.1 ve büyük ölçekli firmalar 63.1 endeks değerini almış ve tüm ölçekteki firmaların 50 baz puanın oldukları görülmektedir.

2021 4. çeyrek beklentileri incelendiğinde; küçük ölçekli firmaların 53.9, orta ölçekli firmalar 55.7 ve büyük ölçekli firmalar 64 endeks değerini almış ve tüm ölçekteki firmaların 50 baz puanın oldukları görülmektedir.

Firmaların çalışan sayısına göre beklentileri

Firmalar “Çalışan sayısına” göre üç temel gruba ayrılmıştır. Gruplandırma, küçük ölçekli; “50 kişiden az”, orta ölçekli; “50-250 kişi”, büyük ölçekli; “250 kişiden fazla” çalışana sahip firmalar olarak değerlendirilmiştir.

Aşağıdaki tabloda 2017 üçüncü çeyrek döneminden günümüze kadar aynı yöntemle hesaplanmış olan “Çalışan sayısına” göre İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi değerleri sunulmuştur.

Tablo 4. Çalışan Sayısına Göre İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi

Çalışan SayısıDönem50 kişiden az50 – 250 kişi250 kişiden fazla
20173. Çeyrek53.552.460.7
4. Çeyrek5754.160
20181. Çeyrek53.552.460.7
2. Çeyrek5754.160
3. Çeyrek31.731.747.1
4. Çeyrek34.131.841.7
20191. Çeyrek30.633.253.8
2. Çeyrek34.435.249.6
3. Çeyrek38.937.345.5
4. Çeyrek40.737.845.6
20201. Çeyrek52.048.058.7
2. Çeyrek54.053.460.1
3. Çeyrek49.942.542.2
4. Çeyrek49.341.044.2
20211. Çeyrek48.749.054.4
2. Çeyrek56.257.862.5
3. Çeyrek58.659.861.2
4. Çeyrek59.161.660.3

2021 3. çeyrekte küçük firmaların 58.6, orta ölçekli firmaların 59.8, büyük ölçekli firmaların 61.2 endeks puanıyla genişleme beklentisi olduğu görülmektedir.

2021 4. çeyrekte küçük firmaların 59.1, orta ölçekli firmaların 61.6, büyük ölçekli firmaların 60.3 endeks puanıyla genişleme beklentisi olduğu görülmektedir.

İSTANBUL YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLER BEKLENTİ ENDEKSİ AYRINTILI ANALİZ

Bileşik endeks ve endeksin bileşenleri

Bileşik endeks:

-Ciro düzeylerine,

-İstihdam edilen personel sayısına ve

-Sektörlere göre hesaplanmış alt endekslerden oluşmaktadır.

Bu endekslerin dışında oldukça farklı ek endeksler de üretilebilecektir. Dolayısıyla her endeks türünün göstergeler bazında hesaplanması mümkün olacaktır.

İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi ve Gerçekleşen Değerler

Tablo 5. İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi

20173.Çeyrek (Temmuz-Eylül)55.2
4.Çeyrek (Ekim-Aralık)56.7
20181.Çeyrek (Ocak-Mart)55.4
2.Çeyrek (Nisan-Haziran)60.9
3.Çeyrek (Temmuz-Eylül)35.6
4.Çeyrek (Ekim-Aralık)34.9
20191. Çeyrek (Ocak-Mart)35.7
2. Çeyrek (Nisan-Haziran)37.4
3.Çeyrek (Temmuz-Eylül)40.4
4.Çeyrek (Ekim-Aralık)40.8
20201. Çeyrek (Ocak-Mart)50.2
2. Çeyrek (Nisan-Haziran)53.4/33.9 (r)
3.Çeyrek (Temmuz-Eylül)45.3
4.Çeyrek (Ekim-Aralık)44.5
20211. Çeyrek (Ocak-Mart)50.1
2. Çeyrek (Nisan-Haziran)58.5
3.Çeyrek (Temmuz-Eylül)59.8
4.Çeyrek (Ekim-Aralık)60.4

Tablo 6. Büyüme Oranları

Gerçekleşen Değerler (Büyüme Oranı)
Bir Önceki Yılın Aynı Çeyreğine Göre Değişim OranıBir Önceki Çeyreğe Göre Değişim Oranı
20173.Çeyrek11.510.5
4.Çeyrek7.317
20181.Çeyrek7.5-14.8
2.Çeyrek5.810.5
3.Çeyrek2.57.2
4.Çeyrek-2.7-3.5
20191.Çeyrek-2.6-14.5
2.Çeyrek-1.711.4
3.Çeyrek19.8
4.Çeyrek6.41.7
20201.Çeyrek4.4-16.4
2.Çeyrek-9.9-3.6
3.Çeyrek6.315.9
4.Çeyrek5.91.7
20211.Çeyrek7.01.7

41cebc3d5fc1572800adc0e963c33453

Şekil 1. İYMMO Bileşik Endeksi

0c41837abae8bde2bf6d69ef91be5d65

Şekil 2. Büyüme Oranı

Bileşik Endeksin Diğer Beklenti Endeksleri ile Mukayesesi

Tablo 7. Güven Endeksleri

ca85bf43c2d16df041d8316cbe9b0cea

ff0aabe93cfd2519cb0abaf6e1fe36fe

Şekil 3. İYMMO Bileşik Endeksi

58c0ddddc2d0917b403f8fccc2411898

Şekil 4. Güven Endeksleri

*Endeks aylık yayınlanmaktadır, referans değer 100’dür, üçer aylık ortalamalar hesaplanmıştır.

**Endeks aylık yayınlanmaktadır, referans değer 50’dir, üçer aylık ortalamalar hesaplanmıştır.

Ciro Düzeyine Göre Firmaların Beklentileri

Tablo 8. Ciro Düzeyine Göre İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi

Ciro DüzeyiDönem0-10 Milyon TL10-50 Milyon TL50 Milyon TL Üstü
20173. Çeyrek49.65258.3
4. Çeyrek5552.560.1
20181. Çeyrek46.748.861.4
2. Çeyrek51.256.866
3. Çeyrek14.138.146.2
4. Çeyrek15.236.243
20191. Çeyrek17.933.747.3
2. Çeyrek19.439.544.2
3. Çeyrek41.440.642.8
4. Çeyrek41.439.843.1
20201. Çeyrek46.050.954.0
2. Çeyrek42.357.660.6
3. Çeyrek50.545.743.5
4. Çeyrek46.044.144.6
20211. Çeyrek40.648.753.0
2. Çeyrek47.958.360.6
3. Çeyrek58.754.163.1
4. Çeyrek53.955.764.0

4f530a08f49b3a323162407cf7590671

Şekil 5. Ciro Düzeyine Göre İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi

Çalışan Sayısına Göre Firmaların Beklentileri

Tablo 9. Çalışan Sayısına Göre İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi

Çalışan SayısıDönem50 kişiden az50 – 250 kişi250 kişiden fazla
20173. Çeyrek53.552.460.7
4. Çeyrek5754.160
20181. Çeyrek53.552.460.7
2. Çeyrek5754.160
3. Çeyrek31.731.747.1
4. Çeyrek34.131.841.7
20191. Çeyrek30.633.253.8
2. Çeyrek34.435.249.6
3. Çeyrek38.937.345.5
4. Çeyrek40.737.845.6
20201. Çeyrek52.048.058.7
2. Çeyrek54.053.460.1
3. Çeyrek49.942.542.2
4. Çeyrek49.341.044.2
20211. Çeyrek48.749.054.4
2. Çeyrek56.257.862.5
3. Çeyrek58.659.861.2
4. Çeyrek59.161.660.3

2e85483788e72998546899840c1f5ee5

Şekil 6. Çalışan Sayısına Göre İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi

Sektörlere Göre Beklentiler

Tablo 10. Sektörlere Göre İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi

b0256384d3871344649cb126024e6cd6

64b089aa695f3e43198749d50a14f523

Şekil 7. Sektörlere Göre İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Beklenti Endeksi

Sektörlere Göre Açıklanan Değerler ve Beklenti Değerleri

Ekonomi Güven EndeksiTüketici Güven EndeksiReel Güven EndeksiHizmet Sektörü Güven EndeksiPerakende Ticaret Sektörü Güven Endeksiİnşaat Sektörü Güven EndeksiIYMMO
2017III. Ç.107.092.5109.7122.3124.896.855.2
IV. Ç.105.088.6110.4119.8120.793.156.7
2018I. Ç.106.292.9110.4118.5122.793.455.4
II. Ç.101.391.0105.3112.1116.088.560.9
III. Ç.93.687.196.1104.8109.378.535.6
IV. Ç.88.480.095.298.7108.266.934.9
2019I. Ç.89.580.397.2100.1109.564.135.7
II. Ç.90.980.198.1104.3110.762.437.4
III. Ç.92.278.499.5108.0113.268.240.4
IV. Ç.97.480.2106.3111.7121.777.840.8
2020I. Ç.97.580.7103.9113.5122.587.450.2
II. Ç.69.681.275.263.190.070.033.9
III. Ç.92.281.2103.493.8115.196.945.3
IV. Ç.95.980.7109.2100.8117.190.744.5
2021I. Ç.97.084.8109.3102.6108.982.350.1
II. Ç.93.379.7108.1104.7103.279.858.5
III. Ç.59.8
IV. Ç.60.4

ac29cdc0600dc9b628109c20498f5377

Şekil 8. Sektör Güven Endeksleri

Kaynak: TÜİK

*Endeks aylık olarak yayınlanmaktadır, üçer aylık ortalamalar hesaplanmıştır.

Dosya İndir (PDF...)